امروز: پنجشنبه 9 فروردین 1403
دسته بندی محصولات
بخش همکاران
بلوک کد اختصاصی

بررسی خسران و آثار آن در قرآن

بررسی خسران و آثار آن در قرآن دسته: معارف اسلامی
بازدید: 1 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 138 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 121

با نگاهی به سوره عصر درمی یابیم که قرآن کریم عموم انسانها را در خسران و زیان اعلام می نماید مگر کسانی که ایمان و عمل صالح انجام دهند و یکدیگر را به حق و صبر سفارش کنند دنیا بازاری است که انسان در آن سرمایه عمر را از دست می دهد تا سرمایه ای به دست بیاورد و حال گروهی هستند که نه تنها سرمایه ای به دست نمی آورند بلکه سرمایه ای را هم از دست می دهند و

قیمت فایل فقط 22,100 تومان

خرید

فهرست مطالب

فصل اول:طرح تحقیق 4

مقدمه                                                                                                 5

اهمیت و ضرورت بحث                                                                     6

پیشینه تحقیق                                                                                     7

اهداف تحقیق                                                                                     8      

سوالهای تحقیق                                                                                 9

فرضیه ها                                                                                          9

روش تحقیق                                                                                      10

فصل دوم:یافته های تحقیق             11        

بخش اول:تعریف خسران،ویژگیها و مصادیق آن                             12

الف)بررسی معنای لغوی واژه خسران                                     12

ب) مصادیق خسران                                                   17

ج)ویژگیهای خاسرین                                                  22

بخش دوم:عوامل خسران و راههای جلوگیری از آن                    35

الف)عوامل خسران                                                     35

1-تکذیب و انکار                                               35

2- کفر                                                          44

3-باز داشتن مردم از راه خدا                                     52

4-ظلم کردن                                                  54

5-شرک ورزیدن به خدا                                   55

6-پذیرش ولایت شیطان                                    57

7-دروغ و افتراء به خداوند             62

8-آلوده کردن نفس و اطاعت از آن                     62

9-باطل اندیشی و باطل کاری                              64

10- شکستن پیمانها                                           67

11- قطع پیوندها                                               66

12- فساد در زمین                                           66

13-سوء ظن داشتن بخدا                                   66

14-مشغول شدن به دنیا و غفلت از یاد خدا           70

15- فرو رفتن در فسادو بهره برداری از امکانات مادی در مسیر گناهان                                                            72

16-عملکرد ضعیف در مسولیت                           73

17- درخواست بدون علم                                   74

ب:راههای جلوگیری از خسران:                                    77

1-ایمان آوردن                                                79

2- انجام اعمال شایسته                                     81

3-سفارش کردن به حق                                   82

4- سفارش کردن به صبر                                83

5- تزکیه نفس                                                84

6-هدایت ویژه الهی                                          86

7- تسلیم در برابر خدا                                               86

بخش سوم:آثار و نتایج خسران:                                             87

الف)آثار خسران در دنیا                                              87

1-حسرت کشیدن و مغلوب شدن                          87

2- حبط اعمال                                                 89

3- ندامت و پشمیانی                                        90

4- نازل شدن عذاب الهی                                  91

5- گرفتار همنشین بد شدن در دنیا                     93

ب) آثار خسران در آخرت:                                           94

1- ورود به جهنم                                             95

2- عذاب شدید                                                          95

3- خلود در جهنم                                           97

4- خوار و ذلیل بودن در آتش جهنم                   98

5- فریادهای آنها را پاسخی نیست                      99

6- بر دوش کشیدن بار سنگین گناهان                           100

7- دچار حسرت گردیدن                                   101

8- زشت و بد منظر شدن                                  102

9- درخواست شفاعت و بازگشت به دنیا                103

10- نابود شدن خدایان و سخنان دروغین آنها 104

11- نهایت دوری از رحمت خداوند                        105

12- حبط اعمال                                                106

نتیجه گیری                                                                        109

فهرست منابع ومآخذ                                                                     110

فصل اول:

طرح تحقیق

مقدمه:

حمد و سپاس خدایی را سزاست که انسان را از خاک آفرید و در او از روح خود دمید ، سپس خود را بر آفریدن او ستود و ملائکه را به سجده بر او امر کرد و بیان کرد که انسان را به هدف عبادت آفرید و او را خلیفه خود در زمین قرار داد .

و درود بر پیامبران الهی که پیوسته برای هدایت انسان مأمور گشتند و او را به نعیم بهشتی بشارت و از عذاب الهی ترساندند .

و درود بر پیامبر خاتم که اشرف پیامبران اوست و درود بر کتاب هدایت الهی قرآن که در بردارنده رطب و یابس است .

انسان طالب هدایت و سعادت ابدی باشد راهی ندارد جزء اینکه پناه ببرد به قرآن مجید که کلام خدای عزیز عالم است و دستورات قرآن مجید را به کار ببندد . زیرا عمیق ترین و زیباترین و فصیح ترین کلام ، کلام خداست و قرآن که معجزء باقی پیغمبر است برای هدایت خلق آمده و تا قیامت کلامی به زیبایی قرآن نخواهد آمد .

اما در راه هدایت ، همواره رهزنانی بوده اند که انسان را از صراط مستقیم بازداشته اند و او را به خسران و زیانکاری کشانده اند و باعث شده اند او تمام سرمایه های وجودی خود را برای حرکتی بی انتها به سوی کمال از دست بدهد .

در آیات متعددی از قرآن کریم به موضوع خسران و مطالب مربوط به آن پرداخته شده است .

نگارنده در این تحقیق می کوشد تا با بررسی آیات مربوط به خسران در حد توان خود ، تصویری جامع از این موضوع در دیدگاه قرآن ارائه کند .

تلاش شده است در توضیح آیات از تفاسیر گوناگون استفاده شود و البته از این نکته غفلت نشده است که  تحقیق صرفا به محلی برای نقل اختلافات تبدیل نشود . همچنین در مواردی از کتب اخلاقی استفاده شده است .

اهمیت و ضرورت بحث:

با نگاهی اجمالی به سوره عصر می فهمیم که قرآن همه انسان ها را در خسران و زیانکاری اعلام کرده و در این میان جماعتی که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام می دهند و تواصی به حق و صبر دارند،از آن مستثنی شده اند.

لذا این خود دلیلی است بر اهمیت و ضرورت مطلب که برای این جانب انگیزه ای گردید که به بررسی و تحقیق در موضوع خسران و آثار آن در قرآن بپردازم.

در این تحقیق مفهوم خسران و مصادیق و ویژگی های آن را مورد بررسی قرار داده و عوامل آن را با استفاده از آیات قرآنی بیان کرده ام و همچنین راهکارهای قرآنی از ابتلا به خسران  آورده شده تا از نتایج سوء آن در دنیا و آخرت مصون مانده و به رشد و سعادت واقعی برسیم.

ان شاء الله

مروری بر مطالعات انجام شده:

این جانب پس از جستجوی منابع ،تنها دو مورد یافتم که در آنها به صورت خاص به موضوع خسران پرداخته شده بود که عبارتند از :

پایان نامه کارشناسی با عنوان «عوامل و پیامدهای خسران در آیینه قرآن و حدیث» از خانم اکرم دیانی که در هشت بخش تنظیم شده است:

بخش اول:کلیاتی در باب خسران

بخش دوم:حوزه های خسران

بخش سوم:تعابیر گوناگون خسران در قرآن کریم

بخش چهارم: شناخت خاسرین و ویژگیهای آنان

بخش پنجم:عوامل خسران از دیدگاه قرآن

بخش ششم: آثار و نتایج خسران

بخش هفتم:زمان بروز و ظهور خسران

بخش هشتم:راه های جلوگیری از خسر

 و همچنین در کتاب «حدیث هدایت» از علی لطفی که  در باب اول به بررسی معنای خسران و زیانکاران واقعی می پردازد.

اهداف تحقیق:

هدف کلی تحقیق:

بررسی خسران و آثار آن در قرآن

اهداف جزئی:

1-   آشنایی با مفهوم خسران و مصادیق آن

2-   بررسی ویژگی های خاسرین از منظر قرآن

3-   بررسی عوامل خسران

4-   بررسی راههای جلوگیری از خسران زدگی

5-   بررسی آثار دنیوی خسران

6-   بررسی آثار اخروی خسران

سوالهای تحقیق:

سوالهای  اصلی:

1-آیا از منظر قرآن کریم رابطه ای میان اعمال افراد و خسران وجود دارد؟

2- آیا از منظر قرآن کریم تفاوتی بین خسران و حبط اعمال وجود دارد؟

سوالهای فرعی:

1-   ویژگی های خاسرین در قرآن چیست؟

2-   مصادیق خسران در قرآن چه مواردی است؟

3-   آیات قرآن چه عوامل را برای خسران نام می برد؟

4-   قرآن چه راهکارهایی برای پیشگیری از ابتلا به خسران ارائه می دهد؟

5-   آثار دنیوی خسران چیست؟

6-   آثار اخروی خسران چیست؟

فرضیه ها:

1-    از منظر قرآن خسران تحت تاثیر اعمال  و رفتار بد انسان شکل می گیرد.

2-    از منظر قرآن گر چه میان خسران و حبط اعمال رابطه وجود دارد ولی این دو مترادف نیستند.

روش تحقیق :

روش جمع آوری اطلاعات در این تحقیق به صورت کتابخانه ای از طریق یادداشت هایی که از منابع و  ماخذ مختلف به دست آمده می باشد.

بدین صورت که ابتدا ، آیات مربوطه را مشخص نموده و از طریق تفاسیر مختلف به بررسی آیات پرداختم و روایات و احادیث مرتبط با این بحث را از بین کتب روایی استخراج  نمودم ، و از کتاب های اخلاقی نیز استفاده کردم.

فصل دوم:

یافته های تحقیق

بخش اول : تعریف خسران و ویژگیها و مصادیق آن:

 با نگاهی به سوره عصر درمی یابیم که قرآن کریم عموم انسانها را در خسران و زیان اعلام می نماید مگر کسانی که ایمان و عمل صالح انجام دهند و یکدیگر را به حق و صبر سفارش کنند . دنیا بازاری است که انسان در آن سرمایه عمر را از دست می دهد تا سرمایه ای به دست بیاورد و حال گروهی هستند که نه تنها سرمایه ای به دست نمی آورند بلکه سرمایه ای را هم از دست می دهند و اینها هستند که گرفتار خسران و زیان هستند . همانطور که خداوند می فرماید

پس گروهی از انسانها هستند که سرمایه های عظیم خود را به بهایی اندک می فروشند و ضلالت را به جای هدایت می خرند .

و ما در این فصل بر آنیم که با شناخت معنای دقیق خسران در قرآن ، با مصادیق آن و ویژگی های خسران در قرآن نیز آشنا شویم .

الف : بررسی معنای لغوی واژه «خسران»

در معنای اصلی «خسر» نظرات مختلفی وجود دارد و برخی برای آن چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند.

برخی معنای اصلی خسر را به معنای ضرر و زیان ، ضد سود آورده اند .

مصطفوی در التحقیق می نویسد: «معنای اصلی در این ماده آن چیزی است که مقابل سود قرار می گیرد یعنی کم شدن در مقابل سود کردن و اما نقص و گمراهی و هلاکت و ضرر ، هر یک از این موارد گاهی بر بعضی از موارد این معنا منطبق می شوند و گاهی از آثار این معنا هستند یا از اسباب و مقدمات آن هستند 000»[1]

برخی معنای اصلی «خسر» را کم شدن ، کم کردن و نقصان دانسته اند .

قرشی در قاموس می نویسد : «باید دانست که خسر ، خسران و خسار  یک معنی بیشتر ندارند و آن نقصان و کم شدن است چنانکه صریح آیه «وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ » (رحمن / 9) و آیه ی «وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ» (مطفضین / 3) است و اینکه ضلالت و هلاکت را از معنای آن شمرده اند بدان جهت است که ضلالت و هلاکت یک  نوع نقصان و زیان است ».[2]

برخی از منابع لغوی اصل ماده «خسر» را بر همین معنا گرفته اند و همین نظر را دارند . [3]

در برخی از منابع خسران به معنای کم شدن سرمایه آمده است که گاه به انسان نسبت داده می شود و می گویند فلان کس زیان کرد و گاه به خود عمل نسبت داده می شود و می گویند تجارتش زیان کرد .

گاه واژه خسران درباره دستاوردهای زندگی یه به عبارتی دیگر درباره سرمایه های برونی مانند مال و مقام دنایی است و گاه درباره ی سرمایه های درونی یا نتایجی که از حالات نفسانی حاصل می شود مثل از دست دادن صحت و سلامتی و عقل و ایمان و ثواب . [4]

گرچه راغب معتقد است که خسران به معنای زیان در سرمایه های درونی است نه زیان در امور دنیوی و تجارت بشری . [5] نویسنده الموسوعة القرانیة هم همین نظر را دارد . [6]

در مجمع البیان ذیل آیه 27 بقره «خسر» را به معنای نابودی تمام سرمایه آورده است و می نویسد : « خاسرون کسانی هستند که نفس خویش را هلاک کردند و به منزله ی کسانی هستند که سرمایه شان نابود شده است».[7]

در المعجم الوسیط ذیل ماده «خسر» آمده است : «خسر التاجر : تاجر در تجارت خود مغبون شد و کلاه بر سرش رفت . زیان کرد در آن. خسر فلان : فلانی نابود شد . گمراه شد (خسر) الشی ء : آن چیزی کم و ناقص کرد . گویند خسر ، المیزان و الکیل : ترازو و پیمانه را کم داد و ناقص گردانید.» [8]

و در لسان العرب آمده است : خسر به معنای نابودی است و الخسار و الخسارة و الخیسری به معنای گمراهی و هلاکت است . [9]

در وجوه القرآن برای «خسر» چندین وجه معنایی در نظر گرفته اند : غبن ، ضلال ، عقوبت و عجز و نقص

1-  به معنای غبن یعنی زیان در آیه :« إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ» (شوری / 45). در این آیه خاسر یعنی معجون و زیان دیده .

2-  به معنای گمراهی و ضلال در آیه : « فَقَدْ خَسِرَ خُسْرَانًا مُّبِینًا». (نساء / 119)

3-  به معنای عقوبت در آیه : « لئن أَشْرَكْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ » (زمر / 65) و همچنین در آیه : « لَئِن لَّمْ یَرْحَمْنَا رَبُّنَا وَیَغْفِرْ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِینَ ». (اعراف / 149)

4-  به معنای عجز و ناتوانی در آیه : « لَئِنْ أَكَلَهُ الذِّئْبُ وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّا إِذًا لَّخَاسِرُونَ » (یوسف / 14) در این آیه خاسرین یعنی ناتوانان .

5-  به معنای نقص و کم بودن در آیه : « أَوْفُوا الْكَیْلَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ » (شعراء / 181)[10]

نتیجه :

در برخی از آیات قران کریم واژه «خسران» در همان مفهوم لغوی آن بکار رفته است . یعنی به معنای نقص و کم گذاشتن است . مانند آیه : « وَأَقِیمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِیزَانَ  » (رحمن /9) و یا آیه : « وَإِذَا كَالُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ  » (مطففین /3)

در مورد این  آیه زجاج می گوید : یعنی در پیمانه و وزن کم می گذارند[11] و یا درآیه « أَوْفُوا الْكَیْلَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِینَ »(شعرا/181) مخسر کسی است که هنگام دادن پیمانه در آن کم می گذارد و هنگامی که می خواهد بگیرد اضافه می خواهد . [12]

با این حال در قرآن کریم این واژه در اغلب موارد به معنای خسران در سرمایه های درونی است یعنی به معنای از دست دادن صحت و سلامتی و عقل و ایمان و ثواب است .

و این همان است که خداوند متعال از آن به عنوان خسران مبین یعنی زیان آشکار یاد کرده است . [13] که در این آیه شریفه به آن اشاره کرده است :« إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَلَا ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ » (زمر / 15)

خسران در فارسی به زیان ترجمه شده است . [14]

دو واژه «خسران» و «ضرر» از نظر معنایی صد در صد مترادف نیستند .

در التحقیق آمده است :

« و هذا المعنی (زیان) غیر مفهوم الضرر فی مقابل النفع و قلنا ان «الخسر» نقص کلی فی مقابل الربح بخلاف الوضع . ثم ان هذا النوع من النقص قد یکون فی المال و الامور المادیه و قد یکون فی الامور النفسیه و المعنویه فاما  الاول فقد یصدق علیه  مفهوم الغبن و النقص و اما الثانی فقد ینطبق علیه مفهوم الضلال و الهلاک»[15].

 «این معنا (زیان) غیر از مفهوم ضرر که در مقابل نفع است ، می باشد و گفتیم که خسران ، نقص در اصل در مقابل سود است به خلاف وضع . این نوع از نقص گاهی در مال و امور مادی است و گاهی در امور نفسانی و معنوی است . نوع اول بر آن مفهوم ضرر و نقص صدق می کند و نوع دوم گاهی مفهوم گمراهی و هلاکت برآن منطبق می شود».

فخر رازی در تفسیرش می نویسد : «یکی از بزرگان پیشین می گوید : معنی این آیه را من از مرد یخ فروشی آموختم که فریاد می زد و می گفت : رحم کنید به کسی که سرمایه اش ذوب می شود . رحم کنید به کسی که سرمایه اش ذوب می شود»[16]

بسیاری از مفسرین معتقدند که : مفهوم خسران ، تنها این نیست که انسان ضافعی را از دست بدهد بلکه خسران واقعی آن است اصل سرمایه را نیز از کف بدهد . [17]

ب مصادیق خسران:

خداوند در قرآن افراد یا گروه هایی را به عنوان نمونه و الگو معرفی می کند تا کسانی که در آیات الهی دقت می کنند با این افراد که جزء زیانکاران در دنیا و آخرت هستند آشنا شوند و از سرگذشت آنها عبرت بگیرند و ویژگی های آنان را بر        می شمارد تا از این صفات بر حذر باشیم.

ما در این بخش مصادیق خسران را نام می بریم و بعد به طور مختصر درباره ویژگی های آنها توضیح می دهیم . مصادیقی که در قرآن مطرح شده است ، عبارتند از :

1-حزب و گروه شیطان

اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطانُ فَأَنْساهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّیْطانِ أَلا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطانِ هُمُ الْخاسِرُونَ .(مجادله / 19)

«شیطان بر آنان چیره شده و خدا را از یادشان برده است آنان حزب شیطانند. آگاه باش كه حزب شیطان همان زیانكارانند».

اولین و برجسته ترین مصادیق خاسران در قرآن «شیطان» است و کسانی که از شیطان پیروی می کنند و در گروه و حزب شیطان قرار می گیرند نیز خاسر هستند. زیرا آنان کسانی هستند که شیطان را به عنوان سرپرست خود گرفته اند .

2-  قابیل

فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخیهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخاسِرینَ (مائده/ 30)

« پس نفسِ [امّاره‏] اش او را به قتل برادرش ترغیب كرد، و وى را كشت و از زیانكاران شد».

همه مفسرین بر این اتفاق نظر دارند که این آیه درباره قابیل است گرچه که اسمش در آیه نیامده است .[18]


1. التحفیق فی کلمات القرآن الکریم ، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی ، تهران 1416 ه . ق ، اول ، مصطفوی حسن 1297 ق ص 52

1. قاموس قرآن ، دار الکتب الاسلامیة ، تهران ، 1318 ش ، نهم ، قرشی ، علی اکبر ص 243

2. معجم مقاییس اللغة ، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی ، قم ، 1404 ق بی تا ج 2 ، ص 182

3.شرح و تفسیر لغات قرآن براساس تفسیر نمونه ، بنیاد پژوهشهای اسلامی ، مشهد ، 1381 ش ، دوم ، شریعتمداری ، جعفر ، ج 1 ، ص 680 ؛ المفردات فی غریب القرآن ، رضوی ، مشهد ، 1375 ش ، دوم ، راغب اصفهانی( م 502) ، مترجم : غلامرضا خسروی حسینی ص 599 ؛ الموسوعة القرآنیة ، موسسه سجل العرب ، بی جا ، 1405 ق ، آبیاری ابراهیم ،ج 8 ، ص 166

[5]. المفردات فی غریب القرآن، ص 599

[6]. الموسوعة القرآنیة، ج 8 ، ص 166

1. مجمع البیان فی تفسیر القرآن ،ناصر خسرو،تهران،1372 ش،سوم،فضل بن حسن طبرسی، ج 1،ص 170

[8] . فرهنگ المعجم الوسیط ، انتشارات اسلامی ، تهران ، 1381 ش ، اول ، ابراهیم اینس ، منتصر عبد العظیم ، الصوالحی علمیه ، محمد خلف احمد ، مترجم : محمد بندرریگی ، ج 1 ، ص 496

[9] . لسان العرب ،دار صادر،بیروت ،1414 ق،سوم،محمدبن مکرم ابن منظور، ج 1 ، ص 496

[10] وجوه القرآن ، مجمع البحوث الاسلامیة ، مشهد ، 1380 ش ، اول ، حیدری نیشابوری اسماهیل بن احمدم 431 ه . ق ، ص 227

[11] لسان العرب ج 4 ، ص 239

[12] همان

[13] مفردات راغب ص 599 ؛ الموسوعة القرآنیة ج 8 ص 166 : شرح و تفسیر لغات قرآن ج 1 ، ص 680

[14] التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ، مصطفوی حسن ص 52

[15] . همان

[16] . تفسیر مفاتیح الغیب ، دار احیاء التراث العربی بیروت 1420 ق سوم ابوعبدالله محمدبن عمر فخر الدین رازی،ج 32،ص 278

[17] . تفسیر نمونه ، دارالکتب الاسلامیة ، تهران ، 1374 ش ، اول ، مکارم شیرازی ناصر ، ج 12 ، ص 559 ؛ تفسیر اطیب البیان ، انتشارات اسلام ، تهران 1380 ش ، دوم ، طیب سید عبدالحسین ، ج 11 ، ص 295

[18] تفسیر نمونه ج4، ص350؛ تفسیر اطیب البیان، ج4، ص345؛ تفسیر هدایت، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی مشهد 1377 ش اول مترجمان ج2، ص312

قیمت فایل فقط 22,100 تومان

خرید

برچسب ها : بررسی خسران و آثار آن در قرآن , ندامت و پشمیانی , نازل شدن عذاب الهی , عوامل خسران و راههای جلوگیری از آن

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر